Η μάχη του 1828
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1828, στη θέση Ρίπα έγινε η μάχη της Γραμμένης Οξυάς, όπου ο τουρκικός στρατός νικήθηκε από τους λιγοστούς αλλά με ατσάλινη ψυχή Ελληνες και υποχώρησε πρός το τελευταίο διάσελο της Κειθερίπας, όπου το μέρος προς τη Γραμμένη Οξυά είναι δύσβατο και απότομο. Βλέποντας οι τούρκοι αρχηγοί μετά από πολλές προσπάθειες, οτι είναι αδύνατο να προχωρήσουν, εγκατέλειψαν το χώρο και ντροπιασμένοι επέστρεψαν στο Γαρδίκι, αφού απώλεσαν στο πεδίο της μάχης περί τους 100 νεκρούς στρατιώτες.
Το μνημείο δεσπόζει στη Ράχη της Οξυάς στα 1.690 μέτρα και κατασκευαστικά-αρχιτεκτονικά αποτελεί έργο τέχνης και διαφορετικό από τα συνηθισμένα μνημεία. Η Απόσταση του Μνημείου από Χωριό Γραμμένη Οξυά, 8 χιλιόμετρα επί του οδικού άξονα Γραμμένης Οξυάς-Γαρδίκι. Από το Γαρδίκι το Μνημείο απέχει 15 χιλιόμετρα και από την Στάγια περίπου 22χλμ. Ο δρόμος από το Γαρδίκι μέχρι το μνημείο ασφαλτοστρώθηκε πρόσφατα και η πρόσβαση είναι άνετη με οποιοδήποτε μεταφορικό μέσο. Το Μνημείο βρίσκεται λίγα μέτρα από το Ορειβατικό καταφύγιο, οπότε μπορείτε να συνδυάσετε την επίσκεψή σας και στα δύο αξιοθέατα.
Τα αποκαλυπτήρια του μνημείο έγιναν με κάθε επισημότητα το πρωί του Σαββάτου 20 Αυγούστου 2016, παρουσία αρκετού κόσμου τόσο ντόπιων κατοίκων αλλά και επισκεπτών. Η Οργανωτική Επιτροπή των Γραμμενοξυωτών προσπάθησε και δημιούργησε μια εκδήλωση όχι απ’ τις συνηθισμένες σε τέτοιες περιπτώσεις.
Προ των αποκαλυπτηρίων έγινε ξενάγηση στον χώρο της μάχης και ανάλυση των σχεδίων και πιθανών σεναρίων διεξαγωγής της. Μετά τα αποκαλυπτήρια και την κατάθεση στεφάνων, την ανάκρουση του Εθνικού ύμνου ακολούθησε παραδοσιακό δημοτικό γλέντι και χοροί από χορευτικά συγκροτήματα της περιοχής.